Matemáticas. Un primeiro paso: porcentaxes, taxas, variacións e números índice
Actividade 1: a poboación en Galicia
FICHA DA ACTIVIDADE
Obxectivos
- Aprender a calcular porcentaxes que permitan coñecer a estrutura da poboación galega.
- Iniciarse no cálculo de taxas e índices, en especial daqueles que habitualmente se usan en estudos demográficos.
- Analizar a evolución da poboación galega a través do cálculo de variacións absolutas e taxas de variación relativas.
- Aplicar os números índice para comparar a variación de determinadas variables nunha serie de anos con respecto a un ano base.
Palabras clave
- Censo de poboación
É o conxunto de operacións que consisten en recompilar, resumir, valorar, analizar e publicar todos os datos de carácter demográfico, cultural, económico e social de todos os habitantes do país e das súas divisións político-administrativas, referidos a un momento ou período dado e a todas as persoas que residen en vivendas, xa sexan familiares ou colectivas. a poboación que reside nun concello e nas súas entidades e núcleos de poboación. Entón, por agregación pódense obter cifras de poboación para provincias, comarcas, comunidades autónomas e para o total de España.
Coñecementos previos necesarios
- Esta é unha actividade básica, polo que non se precisa ter ningún coñecemento previo, excepto unhas pequenas nocións de como utilizar unha folla de cálculo. De todos os xeitos, a maior parte dos cálculos que se fan nesta actividade pódense realizar cunha calculadora.
Cuestións a resolver:
Coa información que se facilita nos enlaces e mediante cálculos sinxelos que se desenvolven na actividade, poderás responder ás seguintes preguntas:
- Segundo os datos da poboación de Galicia segundo sexo e idade do último ano dispoñible:
- ¿Cantos homes somos?..........................................
¿Cantas mulleres?.......................................... - ¿Que porcentaxe representa a poboación de cada sexo sobre o total?
Homes ..........% Mulleres ..........% - ¿En que grupos de idade hai máis homes que mulleres?..........................................
- ¿Que ocorre a medida que aumenta a idade?..........................................
- ¿Cantos homes somos?..........................................
- Cos datos da poboación de Galicia segundo grupos de idade podes averiguar:
- ¿Canta poboación ten menos de 20 anos?..........................................
- ¿Canta ten 65 ou máis anos?..........................................
- ¿Cal é o índice de envellecemento de Galicia?..........................................
- ¿Canto aumentou ou diminuíu a poboación de Galicia con respecto ao 2009?
- Aumentou/Diminuíu..........persoas
- Aumentou/Diminuíu..........%
- ¿E nos últimos dez anos?
- Aumentou/Diminuíu..........persoas
- Aumentou/Diminuíu..........%
- ¿Aumentan o diminúen nos últimos anos as inmigracións a Galicia e a España procedentes do estranxeiro?..........................................
Considerando o ano 1997 como ano base, ¿cal é a pauta de evolución das inmigracións do estranxeiro a Galicia e a España dende ese ano?..........................................
Descarga de datos
Nos enlaces que aparecen a continuación podes descargar os últimos datos dispoñibles tanto para Galicia como para o teu concello, que necesitarías no caso de querer facer esta actividade con datos máis actualizados ou para outro ámbito territorial:
- Poboación segundo sexo e grupos de idade: [Todos os concellos] -->
- Evolución da poboación:
- Nacementos:
- Inmigrantes procedentes do estranxeiro:
- Datos de migracións en España
Descarga da ficha en pdf 
Índice
¿Somos máis homes ou mulleres en Galicia?
Segundo os datos do Censo de poboación e vivendas, o día 1 de xaneiro de 2024 había en Galicia un total de 2.705.833 persoas, das cales 1.301.744 eran homes e 1.404.089 mulleres. Entón está claro que hai máis mulleres que homes pero, ¿cal é a porcentaxe de homes?, e ¿a de mulleres?.
Para calcular a porcentaxe de homes que había en Galicia en 2024 basta con dividir o número de homes entre a poboación total e multiplicar o resultado por cen, o que daría unha cifra de: 1.301.744/2.705.833 * 100 = 48,11%. É dicir, de cada cen persoas que residían en Galicia en 2020, 48 eran homes.
Para calcular a porcentaxe de mulleres que viven en Galicia temos dúas alternativas:
- Volver a repetir o procedemento anterior cambiando o numerador (substituiriamos o número de homes polo de mulleres): 1.404.089/2.705.833 * 100 = 48,12%
- Tendo en conta que a porcentaxe de homes máis a de mulleres ten que sumar o 100%, poderiámola calcular mediante diferenza: 100 - 48,12 = 51,89%
Na seguinte táboa podes ver a poboación residente en Galicia o día 1 de xaneiro de 2024 segundo sexo e grupos de idade.
Segundo se desprende da táboa anterior, en Galicia en 2024 había máis homes que mulleres en todos os grupos de idade de menores de 35 anos. Porén, obsérvase que a medida que aumenta a idade hai máis mulleres ca homes.
¿Como cres que é a poboación galega: moza ou vella?
Para coñecer a estrutura e composición da poboación existen unha serie de indicadores. Nesta actividade trataremos de explicar como calcular e interpretar algún dos máis importantes.
O índice de envellecemento mide a relación existente entre a poboación de 65 ou máis anos e a poboación menor de 20. É dicir: índice de envellecemento = Poboación de 65 ou máis / Poboación menor de 20 * 100. Un valor do índice superior a 100 indica que hai máis persoas de 65 ou máis anos que mozos menores de 20. Polo tanto, canto maior é este índice máis envellecida está a poboación.
A partir da táboa anterior podemos calcular o índice de envellecemento para Galicia no ano 2024.
| Poboación total | |
| Poboación total | 2.705.833 |
| 0-19 | 416.643 |
| 20-64 | 1.569.299 |
| 65 ou máis anos | 719.871 |
Entón o índice de envellecemento para Galicia viría dado por: 719.871 / 416.643 * 100 = 172,78. É dicir, en 2024 por cada cen mozos menores de 20 anos hai 172,78 persoas de 65 ou máis anos, o que indica o alto grado de envellecemento da poboación galega.
¿Cantos nenos nacen en Galicia?
A taxa de natalidade mide o número de nacementos por cada mil habitantes e calcúlase da seguinte maneira: Taxa bruta de natalidade = Número de nacementos / Poboación total * 1000. Como vemos, esta taxa está expresada en tanto por mil. No seguinte enlace aos Indicadores demográficos podes consultar varios indicadores de fecundidade, entre eles a taxa bruta de natalidade. No ano 2023 en Galicia esta taxa situouse no 5,18, o que quere dicir que por cada mil galegos naceron 5,18 nenos.
¿Cada vez somos máis?
Na seguinte táboa móstranse as cifras da poboación galega dende o ano 1991 ata 2024.
En 2024 residían en Galicia 2.705.833 persoas, 6409 persoas máis que en 2023. Para calcular a taxa de variación relativa procedemos da seguinte maneira: taxa de variación relativa = (poboación 2024 - poboación 2023)/poboación 2023 * 100 = (2.705.833 - 2.699.424)/2.699.424 * 100 = 0,24%, o que indica que no último ano a poboación galega aumentou un 0,24%.
Se comparamos a poboación de 2024 coa do ano 2011 obteríamos que Galicia perdeu 67.095 persoas. A taxa de variación relativa sería: (2.705.833-2.772.928)/2.772.928 * 100 = -2,42%.
¿Que opinas da chegada de inmigrantes?
Na seguinte táboa podes observar a evolución da chegada de inmigrantes procedentes do estranxeiro a Galicia e ao total de España no período 1997-2023.
| Galicia | España | |
| 1997 | 5.908 | 57.877 |
| 1998 | 6.850 | 81.227 |
| 1999 | 8.506 | 127.365 |
| 2000 | 12.547 | 362.468 |
| 2001 | 11.395 | 414.772 |
| 2002 | 18.186 | 483.260 |
| 2003 | 17.053 | 470.010 |
| 2004 | 19.366 | 684.561 |
| 2005 | 19.833 | 719.284 |
| 2006 | 22.948 | 840.844 |
| 2007 | 26.386 | 958.266 |
| 2008 | 22.165 | 726.009 |
| 2009 | 15.135 | 498.977 |
| 2010 | 13.878 | 464.443 |
| 2011 | 13.847 | 454.686 |
| 2012 | 10.322 | 370.515 |
| 2013 | 9.268 | 342.390 |
| 2014 | 10.377 | 399.947 |
| 2015 | 12.094 | 455.679 |
| 2016 | 15.736 | 534.574 |
| 2017 | 19.078 | 637.375 |
| 2018 | 24.183 | 760.804 |
| 2019 | 26.932 | 873.842 |
| 2020 | 14.547 | 523.618 |
| 2021 | 25.547 | 887.960 |
| 2022 | 39.281 | 1.258.894 |
| 2023 | 39.415 | 1.250.991 |
A simple vista pódese observar como ata o ano 2007 produciuse tanto en Galicia como no conxunto de España un incremento notable na chegada de inmigrantes procedentes do estranxeiro, diminuíndo a partir dese ano ata o 2013. A partir dese ano volve a aumentar a chegada de inmigrantes procedentes do estranxeiro, exceptuando o ano 2020 onde a cifra volveu a baixar.
A continuación móstranse os números índice para Galicia e para España considerando como ano base 1997.
| Galicia | España | |
| 1997 | 100% | 100% |
| 1998 | 115,9% | 140,3% |
| 1999 | 144,0% | 220,1% |
| 2000 | 212,4% | 626,3% |
| 2001 | 192,9% | 716,6% |
| 2002 | 307,8% | 835,0% |
| 2003 | 288,6% | 812,1% |
| 2004 | 327,8% | 1.182,8% |
| 2005 | 335,7% | 1.242,8% |
| 2006 | 388,4% | 1.452,8% |
| 2007 | 446,6% | 1.655,7% |
| 2008 | 375,2% | 1.254,4% |
| 2009 | 256,2% | 862,1% |
| 2010 | 234,9% | 802,5% |
| 2011 | 234,4% | 785,6% |
| 2012 | 174,7% | 640,2% |
| 2013 | 156,9% | 591,6% |
| 2014 | 175,6% | 691,0% |
| 2015 | 204,7% | 787,3% |
| 2016 | 266,4% | 923,6% |
| 2017 | 322,9% | 1.101,3% |
| 2018 | 409,3% | 1.314,5% |
| 2019 | 455,9% | 1.509,8% |
| 2020 | 246,2% | 904,7% |
| 2021 | 432,4% | 1.534,2% |
| 2022 | 664,9% | 2.175,1% |
| 2023 | 667,1% | 2.161,5% |
Estes números índice miden como vai cambiando a entrada de inmigrantes en Galicia e España ao longo destes dezaoito anos tomando como referencia o ano 1997. Á vista dos datos da táboa anterior podemos concluír que a pesar de que en Galicia se produciu un notable incremento na entrada de inmigrantes procedentes do estranxeiro, este incremento foi moito máis substancial no conxunto do Estado.